Dit is Helena Poterska.

Geboren op
25 april 1925
in Poznań, Polen.

Helena groeide erg beschermd op. In een liefdevolle familie. Drie broers, één zus.

Ze was een goede leerling, ging naar het gymnasium. Ze wilde lerares worden.

Ze was 16 toen de Gestapo haar gevangennam.

In 1939 vielen de Duitsers Polen aan. Onder hun schrikbewind werd elk verzet van de Polen op brutale wijze onderdrukt en werd de Joodse bevolking volledig van de kaart gewist. Poznań heette opnieuw Posen en werd de hoofdstad van de nieuwe Reichsgau Wartheland. Een groot deel van de Poolse bevolking werd gedeporteerd naar een concentratiekamp of moest dwangarbeid verrichten.

Op weg naar school. Samen met haar vriendin Wanda wordt ze in een auto gesleurd en gekidnapt.

Zo simpel was het.
Zonder reden.

De oorringen die ze droeg, werden van haar afgenomen, en ze werd van Wanda gescheiden.

Helena kwam in een concentratiekamp terecht.

Eerst in het Fort VII in Posen.

In Fort VII Colomb heerste een onmenselijk regime, waarin tussen 1939 en 1945 vermoedelijk duizenden Polen werden vermoord. Het was een kamp van de plaatselijke SS en Gestapo.

Daarna ging ze van het ene kamp naar het andere.

Vanaf Posen begon een zwerftocht langs verschillende concentratiekampen en buitenkampen. Van een document uit de Arolsen Archives weten we dat ze op 15 maart 1944 werd overgebracht naar het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück.

Ze wist vaak niet eens waar ze was.

4 jaar in onmenselijke omstandigheden.

4 jaar
dwangarbeid.

Het laatste kamp waarin Helena dwangarbeid moest verrichten, was een buitenkamp van het concentratiekamp Neuengamme in Salzgitter. Ongeveer 800 vrouwen moesten daar voor de staalfabriek Braunschweig granaten maken. Dat betekende zeer zware arbeid onder slechte hygiënische omstandigheden en met een gebrekkige voedselvoorziening.

4 jaar
doodsangst.

In de lente van 1945 werd ze bevrijd. Ze was 20 jaar oud.

De bevrijders kwamen voor veel gevangenen letterlijk op het laatste moment. Duizenden waren kort daarvoor gestorven of stierven in de dagen of weken erna. In tegenstelling tot deze vrouwen uit het concentratiekamp Ravensbrück waren veel overlevenden te zwak om te zitten of te lopen.

Veel overlevenden waren sterk vermagerd en zijn in ‘Displaced Persons Camps’ verzorgd.

De geallieerden bedachten het begrip Displaced Persons. Toen ze Duitsland en de door de Duitsers bezette landen bevrijdden, troffen ze tot twaalf miljoen personen aan die zich door de nazivervolging niet in hun land van herkomst bevonden. De levens en vervolgingen van deze mensen zijn telkens erg verschillend.

In Salzgitter, in hun “kleine bungalow”. Eindelijk kon Helena zich weer mens voelen.

Elke dag liepen Duitse krijgsgevangenen het kamp voorbij.

Na het einde van de oorlog kwamen miljoenen Duitse soldaten in Duitsland en de vroeger bezette gebieden in krijgsgevangenschap. Op de foto staan krijgsgevangenen van het leger van de VS.

Helena had medelijden. Ze wierp de mannen eten en sigaretten toe.

En met één van hen sprak ze wat langer. Bijna elke dag. Aan het hek.

Portret van Helmut Gutleber

Kort na het einde van de oorlog een ondenkbare relatie.

Helmut vluchtte weg met Helena. Te voet. Van Salzgitter naar Würzburg.

Een vlucht naar een nieuw leven.

In Würzburg trouwden ze, de eerste dochter volgde. Maar jaren later stootten ze nog steeds op afkeer. Een Duitser en een Poolse?

In de hoofden van velen was de oorlog nog niet voorbij.

Maar Helena was vastberaden een normaal leven op te bouwen. Haar ervaringen van tijdens de oorlog zullen haar leven niet bepalen. Ze leerde vlot Duits spreken, maakte carrière en voedde haar kinderen net zo liefdevol op als haar eigen ouders dat met haar deden. Ze blijft een warm en sociaal mens, ook al sleurt ze het oorlogstrauma een leven lang met zich mee.

Het gehuil van de mensen in de kampen is ze nooit vergeten.

De Koude Oorlog maakte het contact met haar familie in Poznań moeilijker. Helena liet zich door smokkelaars naar Polen brengen. Ze is tot bij haar thuis geraakt. Maar een dag later is ze gevangengenomen. Ze zat 9 maanden in de gevangenis. Verdacht van spionage. Op het einde was ze erin geslaagd terug naar Duitsland te gaan, terug naar man en kind. Haar moeder en zus heeft ze daarna nooit meer teruggezien.

Maar de oorringen die de nazi’s van Helena hadden afgenomen bij haar gevangenneming, vonden 77 jaar later de weg terug naar haar dochter. Een herinnering aan de verloren jeugd van de moedige Helena Poterska.

Naar Helena’s Effektenpagina

Opleidings- en beeldprojecten

De ‘Effekten’ en het lot van de eigenaren zijn tastbaar en bieden interessante mogelijkheden om onderzoekend te leren over de nazivervolging in het onderwijs en tijdens projecten. Wie nog verder op onderzoek wil gaan, kan helpen om families te vinden. Het materiaal is nu beschikbaar in het Engels en het Duits en zal binnenkort ook in het Nederlands beschikbaar zijn.

Introductie van thema’s

Wat zijn 'Effekten' en wat kunnen we ermee onderzoeken? Materiaal voor een korte introductie van de thema's aan het begin van een lesuur of een projectdag.

Lessenserie 1

Gesprek met door de nazi’s vervolgden over hun individueel lot: lessenserie over de drie onder "herinneringen" voorgestelde personen; uitwerking van een tijdlijn.

Lessenserie 2

'Effekten' van concentratiekampgevangenen als sleutel voor onderzoek naar de nazivervolging: verdiepende lessenserie met dossiers met 20 biografieën en een kaart van Europa.

Lessenserie 3

Meehelpen bij het terugbezorgen! Instagram posts over ondersteunen van de zoektocht naar familieleden: lessenserie met interactieve kaart; eigen zoekoproepen schrijven.

Over ons

Op onze website vindt u meer informatie over ons werk. En hoe u mee kan helpen om de herinnering en de verhalen levend te houden.

Arolsen Archives